Współczesne społeczeństwo zmaga się z wieloma problemami, wśród których uzależnienia od substancji psychoaktywnych stanowią jedno z najpoważniejszych wyzwań. Substancje te, od alkoholu po narkotyki, stanowią źródło poważnych zagrożeń zdrowotnych, psychicznych i społecznych. W odpowiedzi na te problemy, na Uniwersytecie Gdańskim powstał innowacyjny projekt badawczy o nazwie FALCO.
Celem projektu FALCO (Fighting Addictions, Improving Lives: Comprehensive Drug Rehabilitation with Music, po polsku: Walka z uzależnieniami, poprawa życia: kompleksowa rehabilitacja narkotykowa przy pomocy muzyki) jest walka z uzależnieniami przy użyciu nowoczesnych metod, w tym muzykoterapii.
Muzykoterapia – czym jest?
Muzykoterapia to forma terapii, która wykorzystuje muzykę do wspierania zdrowia psychicznego i fizycznego. Może obejmować zarówno aktywne tworzenie muzyki, jak i jej słuchanie, a także dyskusje na temat doświadczeń związanych z dźwiękami. Muzyka od dawna była wykorzystywana jako narzędzie terapeutyczne, a jej wpływ na ludzki mózg, szczególnie na układ nagrody, jest dobrze udokumentowany. Układ ten odgrywa kluczową rolę w uzależnieniach, ponieważ substancje psychoaktywne aktywują dopaminę, neuroprzekaźnik odpowiedzialny za uczucie przyjemności. Warto jednak podkreślić, że muzyka może wywoływać podobne reakcje neurologiczne, co substancje uzależniające, jednak bez negatywnych skutków zdrowotnych.
Muzykoterapia, szczególnie w kontekście leczenia uzależnień, może przynieść korzyści w postaci redukcji tzw. głodu narkotycznego, zwiększenia motywacji do zmiany oraz poprawy zdrowia psychicznego. W projekcie FALCO zakłada się, że zarówno aktywne tworzenie muzyki, jak i jej receptywne słuchanie mogą pomóc osobom z zaburzeniami wynikającymi z używania substancji (SUD) w procesie zdrowienia i osiąganiu długoterminowych celów.
Projekt FALCO – innowacyjne podejście do uzależnień
Projekt FALCO realizowany będzie w latach 2025–2030. Jego głównym celem jest zmniejszenie indywidualnego i społecznego obciążenia wynikającego z uzależnień oraz związanych z nimi problemów psychicznych, takich jak depresja i lęk. Projekt oparty jest na założeniu, że muzyka, podobnie jak substancje psychoaktywne, angażuje układ nagrody w mózgu, w szczególności dopaminergiczne ścieżki, które odpowiadają za odczuwanie przyjemności.
Projekt FALCO jest finansowany w ramach międzynarodowego programu badawczego Horyzont, a jego budżet wynosi 9 milionów euro. Badania prowadzone będą w dziewięciu miastach w siedmiu krajach Europy, w tym także w Polsce, gdzie współpracować będzie Wojewódzki Ośrodek Terapii Uzależnień w Gdańsku. Polską koordynatorką projektu po stronie Uniwersytetu Gdańskiego została dr hab. Łucja Bieleninik (prof. UG).
Założenia badań w projekcie FALCO
Projekt FALCO ma na celu nie tylko zbadanie skuteczności muzykoterapii w leczeniu uzależnień, ale także porównanie jej z tradycyjnymi metodami leczenia. Badania zaplanowano jako wieloośrodkowe, randomizowane badanie kliniczne (RCT) z trzema równoległymi grupami, do których zostanie losowo przydzielonych 600 uczestników. Grupy te obejmują:
- Grupa aktywnego tworzenia muzyki (AMG) – uczestnicy będą brać udział w sesjach wspólnego tworzenia muzyki, np. gry w zespole.
- Grupa słuchania muzyki (MLG) – uczestnicy będą słuchać utworów muzycznych, dzielić się swoimi ulubionymi piosenkami oraz dyskutować o tekstach.
- Grupa kontrolna – uczestnicy będą poddawani tradycyjnym metodom leczenia, bez udziału w muzykoterapii.
Sesje muzykoterapii prowadzone będą przez wykwalifikowanych terapeutów raz w tygodniu przez co najmniej rok. Co ważne, badani będą również obserwowani po powrocie do leczenia ambulatoryjnego, jeśli ponownie trafią do ośrodków rehabilitacyjnych.
Przebieg badań i rola muzyki
Muzykoterapia w projekcie FALCO będzie realizowana w dwóch formach: aktywnej i receptywnej. Aktywna muzykoterapia to proces, w którym uczestnicy tworzą muzykę, co nie tylko angażuje ich w życie kulturalne, ale także umożliwia integrację z innymi osobami, które również walczą z uzależnieniem. Receptywna muzykoterapia z kolei koncentruje się na słuchaniu muzyki, dzieleniu się własnymi preferencjami muzycznymi i analizie tekstów.
Sesje terapeutyczne mają na celu nie tylko pomoc w redukcji objawów uzależnienia, ale także budowanie poczucia sensu i celu w życiu uczestników, co jest kluczowe w procesie zdrowienia. Muzykoterapia ma również przeciwdziałać nawrotom uzależnień poprzez wzmocnienie motywacji do zmiany zachowań.
Wyniki badań i ich znaczenie dla walki z uzależnieniami
Wyniki badań w projekcie FALCO będą oceniane pod kątem zarówno krótkoterminowych, jak i długoterminowych efektów. Do głównych zmiennych należeć będzie nasilenie uzależnienia, jakość życia, poziom depresji oraz rezygnacja z terapii. Oczekuje się, że muzykoterapia przyczyni się do zmniejszenia głodu narkotykowego, zwiększenia motywacji do zmiany oraz poprawy wyników zdrowia psychicznego.
Długoterminowe wyniki obejmą także ocenę takich aspektów, jak zatrudnienie, hospitalizacje, zdarzenia niepożądane oraz ewentualne ponowne przyjęcia na leczenie stacjonarne. Dodatkowo, w ramach projektu zaplanowano badanie aktywności mózgu za pomocą funkcjonalnego rezonansu magnetycznego (fMRI), aby zrozumieć, jak interakcje z muzyką wpływają na układ nagrody w mózgu.
Muzyka jako klucz do lepszego życia
Projekt FALCO może okazać się przełomowy w walce z uzależnieniami, oferując nowe podejścia do leczenia, które angażują układ nagrody w mózgu w zdrowy sposób. Muzykoterapia może stać się skutecznym narzędziem wspierającym osoby zmagające się z uzależnieniami, szczególnie w połączeniu z tradycyjnymi metodami leczenia. Dodatkowo, jej międzykulturowa adaptowalność sprawia, że może być szeroko stosowana w różnych grupach społecznych, w tym wśród uchodźców i migrantów.
Dzięki wsparciu finansowemu w wysokości 9 milionów euro oraz zaangażowaniu międzynarodowego zespołu badawczego, projekt FALCO ma szansę zrewolucjonizować leczenie uzależnień w Europie. Jego innowacyjność polega nie tylko na wykorzystaniu muzyki jako narzędzia terapeutycznego, ale także na holistycznym podejściu do problemów zdrowotnych i społecznych, z jakimi zmagają się osoby z SUD.
Muzyka, będąca wszechobecnym elementem ludzkiego życia, może stać się kluczem do poprawy jakości życia i zdrowia psychicznego osób zmagających się z uzależnieniami. Projekt FALCO to nadzieja na lepszą przyszłość dla tysięcy osób, które na co dzień zmagają się z problemami uzależnień.
Więcej na ten temat:
Serwis ma charakter edukacyjny, nie stanowi i nie zastępuje porady lekarskiej, a treść artykułów nie stanowi fachowej porady medycznej. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za zastosowania informacji zamieszczonych na stronach serwisu.
